Vanaf wanneer spreekt men van overmacht tijdens de crisis?

Het Coronavirus verspreidt zich snel en heeft in impact op het dagdagelijks leven en onze economie. Ondernemingen ondervinden heel wat moeilijkheden : uitgestelde en geannuleerde leveringen, opgezegde contracten, stopgezette en onderbroken werken…



Ook particulieren worden met problemen geconfronteerd als ‘moet ik de huur van de studentenkamer nog betalen’, ‘gaat de betaalde reis door’…

Wie betaalt er dan de reeds gemaakte kosten, wie draagt er het risico of wie moet een schadevergoeding betalen of wanneer kan je dit eisen?



Welke gevolgen heeft het Coronavirus voor de niet-nakoming van contractuele verplichtingen?



Kan er overmacht ingeroepen worden ?

Wat is overmacht?

Volgens de wetgever is overmacht ‘een onoverkomelijk beletsel voor de nakoming van een verbintenis’. Het moet gaan om:



1. een onvoorziene omstandigheid



2. die buiten de controle van de partij die moet uitvoeren ligt



3. en die de nakoming van de verbintenis geheel onmogelijk maakt.

De rechtspraak en rechtsleer hebben verder vorm gegeven aan deze vage voorwaarden. De meningen lopen hier helaas enorm uiteen, met als gevolg dat de beoordeling door de rechtbank vaak erg subjectief is.

Voorwaarde 1: Een onvoorzienbare situatie

Het uitgangspunt van deze voorwaarde is dat de situatie niet redelijkerwijze voorzienbaar was op het moment van het sluiten van de overeenkomst. De vraag zal zijn van af welk moment was een wereldwijde virusuitbraak redelijkerwijze voorzienbaar.

Voorwaarde 2: Ontoerekenbaar

Dit impliceert dat het voorval niet te wijten mag zijn aan de fout of de schuld van degene die de prestatie of het product moet leveren. Heel belangrijk hierbij is om na te gaan wat de exacte oorzaak is voor het niet-nakomen van afspraken. Een bevel van de overheid (=direct) of bvb het stilvallen van een fabriek vanwege ziekte van personeel (indirect). Het loutere bestaan van het Coronavirus is niet volstaan om overmacht in te roepen.

Voorwaarde 3: Absolute onmogelijkheid om de verbintenissen uit te voeren

Deze beoordeling moet redelijk en menselijk blijven, maar het moet wel steeds om een effectieve onmogelijkheid gaan. Meer inspanningen moeten leveren is onvoldoende. Zolang je bijvoorbeeld zelf nog een alternatieve onderaannemer kan inschakelen, een andere leverancier kan vinden, extra personeel kan vrijmaken, etc… ongeacht de kost daarvan, is er géén onmogelijkheid die je toelaat om te zeggen dat er sprake is van overmacht.



Overeenkomst met een overmachtsclausule

Daarom is het belangrijk om in contracten altijd een overmachtsclausule op te nemen. Daarin kan je immers zélf bepalen wat wel en geen overmacht uitmaakt en welke stappen gevolgd moeten worden als zo’n onvoorziene situatie zich voordoet.



Na te kijken :

• Welke overmachtsgronden somt de clausule op ?


• Welke bewoording gebruikt je ?


• Welke voorwaarden of procedure moeten gevolgd worden? 


• Eerst een ingebrekestelling sturen? 


• Binnen welke termijn en hoe? 


• Moet je nog een laatste kans geven om alsnog te leveren? 

Stel er is sprake van overmacht, wat zijn dan de gevolgen? 

Als je zelf verplichtingen hebt, maar je bent van mening dat je die omwille van overmacht niet kan nakomen, moet je de andere partij hiervan onmiddellijk op de hoogte te brengen, samen met het bewijs van de overmacht situatie.



Verder zal je ook de schade die hieruit volgt zoveel mogelijk moeten beperken. Dit impliceert bijvoorbeeld het aanvaarden van een alternatieve leveringswijze of een uitstel van een afspraak/deadline.



Als je geconfronteerd wordt met een tegenpartij die zich beroept op overmacht, reageer dan snel. Een laattijdige (of geen) reactie kan namelijk beschouwd worden als een aanvaarding van de overmacht. Wat zijn de concrete gevolgen van overmacht voor de contractuele verplichtingen en de reeds gemaakte kosten? 

Is er een overmachtsclausule, ga dan allereerst na of de clausule iets vermeldt over de implicaties van de overmacht. Indien er geen clausule is of deze vermeldt geen implicaties, dan val je terug op de algemene wettelijke regeling.



*Is er sprake van een definitieve overmacht situatie die het volledig onmogelijk maakt om de overeenkomst uit te voeren, dan zal de partij die zich op overmacht beroept, bevrijd zijn van haar verbintenissen. Let wel: indien de overeenkomst nog gedeeltelijk uitgevoerd kan worden, blijft de uitvoering van dit gedeelte verplicht.



**Een tijdelijke overmacht situatie zal slechts aanleiding geven tot de opschorting van de uitvoering van de verbintenissen gedurende de periode van overmacht.

Heeft u zelf nog vragen in verband met overmacht? Aarzel dan niet om ons te contacteren!